PROGRAM GELİŞTİRME

 

Program : Hedeflere ulaşmak için yapılan etkinliklerin düzenlendiği süreç.

 

Program Çeşitleri

Eğitim Programı : Eğitimin hedeflerine ulaşmak için yapılacak etkinliklerin programlanmasıdır.

Öğretim Programı : Bir derste öğrencilerin ulaşacağı hedefleri, hedeflerin kapsadığı davranışları, davranışları kazandırmak üzere düzenlenecek eğitim durumlarını ve davranışların ne derece kazanıldığını ortaya koyabilecek sınama durumlarını kapsayan gelişmeye açık ve çok yönlü etkileşim içinde olan öğeler bütünüdür.

 

à Öğretim programının kapsaması gereken 3 temel öğe vardır.

- Hedefler       - Eğitim Durumları     - Değerlendirme

 

Müfredat : Bir dersin yalnızca ünitelerinin ve konularının belirlendiği listedir.

 

Ders Programı (planı) : Bir ders içerisindeki hedeflerin öğrencilere nasıl kazandırılacağına ilişkin etkinliklerin düzenlendiği planlardır.

 

Örtük Program : Ders dışı etkinlikleri de içeren programdır. ( müze, huzurevi vb. yerlere ziyaretler)

 

Eğitim – Öğretim Programının Başlıca Faydaları

-          Eğitimde verimliliği artırır.

-          Aynı kademelerde tüm okullarda yapılan öğretim birbirine benzer

-          Öğretmenlere rehberlik yapar.

 

Eğitim – Öğretim Sürecinin Aşamaları

1- Hedef Davranış    2 - İçerik (Kapsam)              3 - Eğitim Durumları           4 – Sınama Durumları

  - Uzak Hedefler             - Üniteler                             - Öğretim Stratejileri              - Ölçme ve Değ.

  - Özel Hedefler               - Konular                            - Yöntem ve Teknikler          

  - Davranışsal Hedefler                                               - Araç – Gereç

                                                                                     - Zaman – Süre

                                                                                     - İpucu – Öğrenci Katılımı

 

Eğitim – Öğretim Programının Özellikleri

1-      Görevsel (İşlevsel) olmalıdır : Bilgi bireyin işine yaramalıdır. (Yaşama dönüklük)

2-      Çerçeve Program Özelliği : Öğrenme – öğretme özelliklerinin konular, üniteler ve genel başlıklar şeklinde belirlenmesi.

3-      Esnek olmalıdır : Öğretmen görev yaptığı yörenin özelliklerine göre düzenleme yapabilmelidir.

4-      Değişmez ve Genel Olma Özelliği : Belli konular değiştirilemez. ( 10 Kasım vb.)

 

PROGRAM GELİŞTİRME

Öğretim programının tüm öğelerini (hedef davranış, içerik, eğitim durumları, değerlendirme) daha etkili ve yeterli hale getirme sürecidir.

 

Program Geliştirmenin Temelleri

1-      Tarihi Temeller

-    Geçmişte program ile ilgili yapılan çalışmalar ve deneyimler

-    Geçmişteki olumlu – olumsuz (hata) uygulamalar

-    Program geliştirmenin tarihi gelişimi ve yaklaşımlar

2-      Toplumsal (sosyal) Temeller

-    Program geliştirmede toplumun temel değerleri, yapısı, kültürün etkisi

-    Toplumun gereksinimlerinin karşılanması

-    Toplumsallaşma araçları ve eğitim ilişkisi

-    Toplumsal değişmelerin ve yeniliklerin takibi       

3-      Felsefi Temeller

-    Her eğitim programının dayandığı bir felsefe olmalıdır

-    Eğitim felsefesi eğitimin hedeflerini sorgular ve tutarlılığını sağlar. Eğitime ilişkin bütün uygulamaları ele alır ve öğretmenlere yol gösterir.

-    Geçmişteki ve günümüzdeki uygulamaları karşılaştırır ve geleceğe ilişkin tahminler yapar.

4-      Ekonomik Temeller

-    Ekonomik kalkınma ve gelişmenin sağlanması

-    Nitelikli insan gücünün yetiştirilmesi, işgücü-istihdam dengesinin sağlanması

-    Bütçe kaynaklarının eğitime ayılması  

5-      Psikolojik Temeller

-    Program geliştirme sürecinde eğitim psikolojisinin bulgularından ve öğrenme kuramlarının etkilerinden yararlanılması

6-      Bireysel Temeller

-    Öğretim programının en önemli temeli, bireysel temeldir.

-    Program geliştirmede öğrencinin ilgi, yetenek, öğrenme stilleri ile gereksinimlerinin etkisi önemlidir.

-    Öğrencinin gelişimsel özelliklerinin programa yön vermesi

7-      Konu alanı Temeli

-    Disiplin alanlarının konulara ve ünitelere göre düzenlenmesidir.

 

Program Geliştirme Sürecini Etkileyen Eğitim Felsefesi Akımları

à Öğretmen ve Konu Merkezli Olanlar

Daimicilik

-          Akıllı bireyler, üstün zekâlılar, elit ve seçkin kişiler iyi eğitilmelidir.

-          Bilgi değişmez ve insan bu değişmez bilgilere göre yetiştirilmelidir.

-          Öğretmen öğrencinin düşünmesine yardımcı olur. (Sokratik yöntem kullanılır.)

-          Eğitim sağlam karakterli ve doğru insanlar yetiştirmelidir.

-          Eğitim; çocuğu hayata hazırlar, evrensel ve entelektüel olmalıdır.

-          Evrensel nitelikli (edebi, tarihi, felsefi vb.) kitaplar okutulmalıdır.

-          Eğitim programındaki odak noktaları; klasik konular, edebi çözümlemeler, sabit program.

-          Dayandığı felsefi temel Realizm’dir.

 

Esasicilik

-          Öğrencilerin zihinsel gelişimi sağlanmalıdır. (yetenekli kişileri eğitmek)

-          Geleneksel öğretim yöntemleri (soyut düşünme ve ezber) kullanılır.

-          Öğretim sıkı tutulmalı ve eğitim bir süreçtir.

-          Öğretmede sıkı çalışma ve zorlama esastır.

-          Öğretmen merkezlidir. (Öğretmen alanında uzmandır)

-          Eğitim sürecinin özünü konuların özümlenmesi oluşturur. (Konu alanı ön planda)

-          Öğrenilecek konu alanları vardır ve öğrenci bunları öğrenmek zorundadır.

-          Eğitim programındaki odak noktaları; temel beceriler (3R=Okuma,yazma,sayma) ve temel konular (Anadil, fen, tarih)

-          Dayandığı felsefi temeller Realizm ve İdealizm’dir.

 

à Öğrenci Merkezli Olanlar

İlerlemecilik

-          Üst düzey zihinsel beceriler (uygulama, değerlendirme, problem çözme) geliştirilir.

-          Eğitim (okul) yaşamla iç içe olmalıdır.

-          Bilgi değişir, eğitim sürekli değişme ve gelişme içinde olmalıdır. (reformcu anlayış)

-          Demokratik eğitim ortamı geliştirilir.

-          Öğrenciler yarıştırılmamalı, işbirliğine özendirilmelidirler. (sosyal yaşam geliştirilir.)

-          Öğretmenler problem çözme ve bilimsel araştırmalarda yol göstericidir.

-          Eğitim programındaki odak noktaları; hümanistik eğitim, radikal eğitim reformu

-          Dayandığı felsefi temeller Pragmatizm (yararcılık) dir.

 

Yeniden Kurmacılık (J. Dewey)

-          İlerlemecilik akımının devamı niteliğindedir.

-          Eğitimin hedefi (amacı) toplumda gerçek demokrasiyi sağlamak ve toplumu bu yönde yeniden düzenlemektir. Toplumu yeniden yapılandırmak ve geliştirmek, değişim ve sosyal reform için eğitimi kullanmaktır.

-          Öğretmen değişim ve reformun temsilcisidir. Öğrencilerin problemleri fark etmelerine yardımcı olur.

-          Demokratik eğitim ilkelerini uygulamak için en dinamik kurum okuldur.

-          Eğitim programındaki odak noktası; eğitimde fırsat eşitliğinin yeniden kavramsallaşması.

-          Dayandığı felsefi temel Pragmatizm (yararcılık) dir.

 

Eğitim Programı Tasarımı

Bir programın hangi öğelerden oluşacağını ve bu öğelerden hangisine ağırlık verileceğini ortaya koyan süreçtir. Genelde içerik öğesine ağırlık verilir.

 

PROGRAM GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARI

 

1-      Konu Alanı Merkezli Yaklaşım

-    Evrensel değerleri ve doğruları kapsayan konular uzmanlar tarafından belirlenerek öğrencinin yaş, sınıf ve gelişim özelliklerine göre düzenlenir.

-    Öğrenme konuları sınıfların seviyesine göre hiyerarşik bir sıralamayla üniteler ve konular şeklinde bilinenden bilinmeyene, somuttan soyuta ve basitten karmaşığa doğru düzenlenir.

-    Öğrencilerin ilgi, yetenek ve hazırbulunuşlukları dikkate alınır.

-    Temel kaynak kitaptır. Öğretim sunuş yoluyla yapılır.

-    Dersler ve konular birbirinden bağımsızdır. (matematik, fizik, edebiyat gibi dersler bağımsızdır)  

-    İdealist felsefeye dayanır.

-    Ülkemizde en yaygın kullanılan yaklaşımdır.

a.      Konu Tasarımı

Aklın kullanılması ve işletilmesine bağlı olarak konular düzenlenir. Akıl bilgiyi üretir ve kullanır.

b.      Disiplin Tasarımı

Akademik disiplinler programa yön verir. Konuların belli alanlarda düzenlenmesi, ne şekilde verileceği ve bilgilerin nasıl kullanılacağı önemlidir.

c.       Geniş Alan Yaklaşımı

Benzer özellik taşıyan bilgi, beceri ve duyguları kapsayan konular ve alanlar bir araya getirilir. (Ayrı öğrenme disiplinleri yerine tek öğrenme disiplin anlayışı)

Tarih, coğrafya, vatandaşlık gibi derslerin sosyal bilgiler dersi adı altında birleştirmek.

d.      Süreç Tasarımı

Tüm konular için ortak bir öğrenme yolu belirlenir. Düşünme stratejileri, problem çözme, karar verme süreçleri kullanılır. Özellikle eleştirici düşünme önemlidir.

 

2-      Öğrenen (öğrenci) Merkezli (etkinlik merkezli) Yaklaşım

-    İçerik ve öğrenme yaşantıları ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarına göre belirlenir. (öğrenci merkezli)

-    Program esnektir. Önceden yapılandırılmamıştır.

 

3-      Sorun Merkezli Yaklaşım

      - Yaşam şartları ve toplumsal sorunlar üzerinde durulur.

-    Programın düzenlenmesinde bireyin ve toplumun yaşamındaki problem durumları seçilir.

-    Problem tanımlanarak problemin etkilediği tüm bireyler etkinliğe katılır.

-    Sorun çözüldüğünde program uygulamadan kaldırılır.

a.      Çekirdek

Toplumun sorunlarını derslerin birleştirilmesi ile çözmeye çalışır. Öğrenciye toplumsal sorunları çözme yeteneği kazandırılır.    

b.      Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık

Toplumun sosyal, siyasal ve ekonomik gelişmeleri program düzenlemede önemlidir.  Gelişmelere göre eğitim yeniden düzenlenmelidir.

c.       Yaşam Şartları

Öğrenme, değişen yaşam şartlarına bireyin uyum yeteneğini geliştirmesidir.

4-      Korelâsyon Desen (İlişki Merkezli) (Disiplinler Arası)Yaklaşım

-    Toplu öğretim modeline (bir ders ya da etkinlik merkezde, diğer ders ve etkinliklerde buna paralel olarak düzenlenir.) uygulanır.

-    İlköğretimde çocuğun konuları ve etkinlikleri birbirinden bağımsız olarak parça parça öğrenmesi güçtür.

   Konular ve etkinlikler bütünleştirilerek daha etkili öğrenilirler.

-    İlköğretim 1.kademede uygulanan mihver ders (hayat bilgisi, sosyal bilgiler, fen bilgisi) merkezde ve ifade – beceri dersleri (Türkçe, matematik, müzik, resim) mihver derslerin çevresinde olacak şekildedir.

 

PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ

 

ABD’de Yaygın Olarak Kullanılan Program Modelleri

1-      Taba Modeli : Program geliştirmede tümevarım yaklaşımını kullanmıştır.

-          İhtiyaçlar belirlenir

-          Amaçlar belirlenir ve sınıflandırılır

-          İçerik seçilir ve düzenlenir

-          Öğrenme yaşantıları seçilir ve düzenlenir

-          Neyin nasıl değerlendirileceği belirlenir

-          Program öğelerinin sırası ve ilişkileri kontrol edilir

2-      Tyler Modeli : Birey, toplum ve konu alanı önemli etkenlerdir.

a.      Olası Genel Amaçlar 

-    Eğitim felsefesi

-    Öğrenme psikolojisi

b.      Amaçların Kesinleştirilmesi

c.       Öğrenme yaşantılarının sağlanması, düzenlenmesi, yönlendirilmesi

d.      Öğrenme yaşantılarının değerlendirilmesi

     

Avrupa’da Yaygın Olan Program Modelleri

1-      Rasyonel Planlama Modeli (Teknokratik Model)

-    Taba ve Tyler yaklaşımına benzemektedir

-    Yeniden kurmacılık felsefi akımından etkilenmiştir.

-    Aşamaları:

Genel Amaçlar à  Amaçlar  à  Öğrenme Durumları  à  Değerlendirme

2-      Yenilikçi – Durumsal Model

-    Okul merkezlidir.

-    Hümanist akımdan etkilenmiştir.

-    Aşamaları:

                  Durum     à  Amaçlar  à  Öğrenme – Öğretme  à  Programı   à  Programı  à  Değerlendirme

            Çözümlemesi                                                                    Desenleme      Uygulama

3-      Süreç Yaklaşımı

-    Öğretmenlerin yaptığı ders planlama sürecinden hazırlanmıştır.

-    İlerlemecilik akımından etkilenmiştir.

-    Aşamaları:

İçerik  à  Öğrenme Durumları  à  Genel Amaçlar  à  Değerlendirme 

 

PROGRAM GELİŞTİRME SÜRECİNİN PLANLANMASI

 

A-    Program Geliştirme Çalışmaları Grupları oluşturulur.

1.      Grup: Program Karar ve Koordinasyon Grubu

2.      Grup: Program Geliştirme Çalışma Grubu

3.      Grup: Program Danışma Üyeleri Grubu

 

1.      Grup: Program Karar ve Koordinasyon Grubu

Grup Üyeleri:

-          Milli Eğitim Bakanlığı Temsilcileri

-          Program Geliştirme Alan Uzmanı (üniversite)

-          Öğretmen örgütlerinin temsilcileri

-          Konu alanı uzmanları ve temsilcileri (okul ve üniversiteden alan öğretmenleri, kamu kurum temsilcisi, işçi-işveren temsilcisi, meslek odası ve birliği temsilcisi)

-          Veli temsilcileri (Okul-Aile Birliği, Okul Koruma Derneği ve veli temsilcisi)

-          Öğrenci temsilcisi

Görevleri:

-          Hangi alanlarda program geliştirme çalışmalarının yapılacağına karar verilir.

-          Ülkede başat olan eğitim felsefesinin bu programlara yansıtılmasını sağlar.

-          Hazırlanan programları kabul ya da değiştirmede karar organıdır.

-          Tüm program geliştirme çalışmalarında koordinasyonu sağlar.

 

2.      Grup: Program Geliştirme Çalışma Grubu

Grup Üyeleri:

-          Program geliştirme uzmanı

-          Eğitimde ölçme ve değerlendirme uzmanı

-          İlgili konu-alanı uzmanları (üniversite)

-          İlgili konu-alanı öğretmenleri

Görevleri:

-          Programın hazırlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve geliştirilmesi aşamalarında sürekli görev alır.

 

3.      Grup: Program Danışma Üyeleri Grubu

Grup Üyeleri:

-          Eğitim felsefecisi, eğitim psikoloğu, eğitim sosyoloğu, eğitim ekonomisti, eğitim denetçisi, eğitim teknoloğu, okul yöneticisi ve iletişim uzmanı. 

Görevi:

      Program çalışma grubuna danışma yapacak uzmanlardan oluşur.

 

B- Program Geliştirme Çalışma Planı

Program geliştirme sürecinde hangi işlemlerin ne zaman ve ne kadar sürede gerçekleştirilebileceğini belirleyerek bir zaman takvimi hazırlanır.

1-      İhtiyaç Saptama

Program geliştirme sürecine ihtiyaç saptama çalışmalarıyla başlanır. Toplu ve bireyin beklenti ve ihtiyaçları ile konu alanı ihtiyaçlarını araştırır.

2-      Hedef Yazma

3-      Davranışları Yazma

      Hedefler gözlenebilir ya da ölçülebilir öğrenci tepkileri olarak ifade edilir.

4-      İçerik Analizi Yapma

-    Somuttan soyuta, basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene

-    Doğrusal programlama, sarmal programlama, modüler programlama, piramitsel programlama, çekirdek programlama, proje merkezli programlama        

5-      Belirtke Tablosu

      Öğrenme konuları ve hedef alanları arasındaki ilişkiyi kurma çalışmalar

6-      Eğitim Durumlarını Hazırlama

      Öğretim stratejileri, yöntem – teknikler, zaman, süre, öğretim hizmetleri, araç- gereç

7-      İzleme Testi ya da Performans Testi Hazırlama

      Her ünite için öğrenme eksikliklerini belirlemek için sınama durumları oluşturma

8-      Düzey Belirleme Testi Hazırlama

Birkaç ünite sonunda (ara sınav) ya da dönem sonunda (yılsonu sınavı) öğrenci öğrenme ve başarı düzeyini belirlemek için sınama duruları oluşturma.

9-      Programı Deneme – Düzeltme ve Sonuçları Raporlaştırma

      Programın pilot okullarda bir yıl süreyle uygulanması, uygulama sonuçlarına göre düzeltmelerin yapılması

10-   Programı Uygulama

 

İhtiyaç Saptamada Kullanılan Başlıca Teknikler

      Delphi Tekniği: Ortak ( çoğunluğun) görüş ve düşünceleri belirlemek üzere bireylerden yazılı (mektup ya da açık uçlu sorulardan oluşan anket) olarak alınan raporların değerlendirilmesine dayalı bir tekniktir. Daha çok gelecekte nelerin, nasıl olabileceği üzerinde görüşlerin alınması amacını taşır. Bu süreçte öncelikle amaçlar belirlenir ve bunların gelecekteki durumları üzerinde çalışılır. Bireylerin bağımsız düşünmesini sağlar, ekonomiktir.

      Progel (Dacum) Tekniği: Mesleklerin beceri profilleri (mesleki yeterlilik) çıkarılarak yeterlik alanları belirlenir ve iş analizi çalışmalarına dayanır.

      Gözlem Tekniği: İhtiyaç konuları doğal ortamında uygun teknikle gözlenir ve rapor alıp değerlendirilir. 

      Meslek Analizi Tekniği: Meslek işlem basamaklarına göre analiz edilir ve gerekli davranış düzeyleri belirlenir.

Testler, - Görüşme, - Grup toplantıları, - Kaynak Tarama : Literatür Tarama, Rapor inceleme

 

      İhtiyaç Analizi Yaklaşımları

Farklar Yaklaşımı: Okul ve eğitim ortamı bireylerin ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olmalıdır. İhtiyaç öğrencide olması gereken bilgi-tutum beceri ile bireyin sahip olduğu bilgi-tutum beceri arasındaki farktır. Bu fark bireylere kazandırılması gereken özellikleri gösterir.

Demokratik Yaklaşım: Toplumun çoğunlukçu demokratik yapısına uygun olarak insan gruplarının beklentilerini karşılamaya dayanır. Bu yaklaşımın temeli insan ilişkileri ve halkla bütünleşmeye dayanır.

Analitik Yaklaşım: Gelecekte ulaşılmak istenilen düzey ile mevcut durum arasındaki farka göre gelecek için hedeflere ulaşılacak etkinlikleri belirlemeye dayanır. Bu yaklaşımda eleştirel düşünceye önem verilir.

Betimsel Yaklaşım: Bilgi-tutum ve becerinin varlığı ve yokluğu durumunda ortaya çıkacak ihtiyaç yaklaşımın temelini oluşturur. Öğrencilerin başarısız olmalarına neden olabilecek eksiklikler belirlenir ve giderilmeye çalışılır.

 

EĞİTİM – ÖĞRETİM PROGRAMININ DENENMESİ ( UYGULANMASI )       

Programın denenmesinde seçilecek okulların, öğretmenlerin ve öğrencilerin nitelikleri önemlidir. Öğrencilerin hazırbulunuşluğu uygun, öğretmenlerin deneyimli ve başarılı, okulların eğitim-öğretime son derece uygun koşullara sahip olması gerekmektedir.

Uygulamada yapılacak işlemler:

1- Uygulamanın Planlanması

      Denemenin yapılacağı yer ve zaman belirlenir, uygulamanın ön hazırlığı yapılır.

2- Uygulama Okullarının, Yöneticilerin, Öğretmen ve Öğrencilerin Belirlenmesi

Ø  Tüm coğrafi bölgeleri uygun olarak temsil edecek okulların belirlenmesi

Ø  Yerleşim bölgelerinin uygun temsilini sağlamak (Şehir-ilçe-köy)

Ø  Fiziki ve teknik olanaklara sahip okulların belirlenmesi

Ø  Deneyimli yöneticilerin, öğretmenlerin belirlenmesi

Ø  Uygun öğrencilerin belirlenmesi

3- Programın Tanıtımı

Denenecek programın ilgili birimlere ve kişiler tanıtımının yapılması

4- Programın Uygulanması ve Değerlendirilmesi

Ø  Program uygulanır

Ø  Değerlendirme çalışmaları için bilgi toplanır (anket, görüşmeler, gözlemler ve test uygulama)

Ø  Verilerin analizi ve değerlendirme yapılır.

 

PROGRAMIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Program değerlendirme, geliştirilmiş ve uygulanmış bir programın etkili ve başarılı olma düzeyini belirlemek için, eldeki veriler dâhilinde, çeşitli ölçütlerle karşılaştırılarak bir yargıya ulaşma sürecidir.

 

Program Değerlendirme Çalışmalarının Amaçları

Ø  Programın hedeflerine ulaşma düzeyini belirleme

Ø  Programın etkililiğini belirleme

Ø  Programdaki aksaklıkların nelerden kaynaklandığını belirleme ve gerekli düzeltmeleri yapmak

 

PROGRAM DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI

Ø  Yetişek (program) Tasarısına Göre Yapılan Değerlendirme

Ø  Başarıya Göre Yapılan Değerlendirme

Ø  Öğrenmeye Göre Yapılan Değerlendirme

Ø  Erişiye Göre Yapılan Değerlendirme:

o Öğretim sürecinin başında öğrencilerin konu ile ilgili hedef davranışlara sahip olma düzeyi (giriş davranışları) ile öğretim sürecinin sonunda sahip oldukları hedef davranış düzeyi arasındaki fark erişiyi gösterir.

o Programın hedeflerinin gerçekleştirilip gerçekleştirilemediği belirlenir.

Ø  Ürüne Göre Yapılan Değerlendirme: En kapsamlı değerlendirme yaklaşımıdır. Öğrencinin öğrenme sürecinde ortaya koyduğu ürüne (proje, maket, ödev, performans) ve sahip olduğu hedef-davranış düzeyine göre değerlendirme yapılır.

Ø  Metfessel – Michael Değerlendirme: Değerlendirme çalışmalarının bütün taraflarının katılımının sağlanması ile hedeflerin kesinleştirilip uygulanabilir hale getirilmesidir.

Ø  Hedefe Dayalı Değerlendirme (Tyler): 

o Ulaşılamayan hedeflere niçin ulaşılamadığını belirlemek için hedef ve öğrenme yaşantıları incelenir.

o Hedef hizmet ettiği gruba uygun mu?

o Elde edilen bulgularla hedef ya değiştirilir ya da programdan çıkarılır.

 

ÖĞRETİMDE AMAÇ – HEDEF – DAVRANIŞ KAVRAMLARI

Amaç: Eğitim – öğretim süreci sonunda ulaşılması istenilen düzey ya da sonuçtur. (iyi insan)

Hedef: Öğretim faaliyetleri ile öğrenciye kazandırılacak özellikler ya da niteliklerdir. (iletişim becerilerine sahip olma, (kullanılan çeşitli ifadeler: bilgisi, becerisi, gücü, yeteneği, kavrayabilme, farkında olma vs. )

Davranış: Öğretim hedeflerinin gözlenebilir ve ölçülebilir öğrenci tepkileridir. (Dişlerini fırçalama)

 

Hedeflerin Davranışlara Dönüştürülme Nedenleri

Ø  Ölçme ve Değerlendirmeyi Yapmak (Ölçmeye kılavuzluk yapmak):

Ø  Eğitim Durumlarını Belirlemek (Öğretimi yönlendirmek): Uygulanacak öğretim stratejilerini belirleme

Ø  Öğretim Programının Etkisini Artırmak:

Ø  Standartlaşmayı Sağlamak: (Ülke genelinde)

Ø  Öğrenciye Nasıl Öğreneceğine İlişkin Bilgiler Vermek

 

Hedef-Davranış Belirleme İlkeleri

-          Öğrenci yaşantısına dönüklük

-          Açık – seçiklik: Anlaşılır ifadeler kullanılmalı

-          Genellik ve sınırlılık: kazandırılacak özelliklerin genel çerçevesi başka özellikler karıştırılmayacak şekilde belirlenmelidir

-          Konu alanı ile ilişiklik: Hedefler ilgili oldukları konu alanını temsil edecek ve kapsayacak ilişkilendirmelere sahip olarak belirlenmelidir.

 

ÖĞRETİMİN HEDEFLERİNİN DİKEY VE YATAY BOYUTLARI

Dikey Boyut

1-      Uzak Hedefler:  Ülkenin politik felsefesi. İdeal insan tipi. Anayasa ve yasalarda belirtilmiştir.

2-      Genel Hedefler: Milli eğitimin genel amaçları, farklı tür ve kademedeki okulların hedefleri

3-      Özel Hedefler: Bir ders ya da konu düzeyinde öğrenciye kazandırılması gereken özelliklerdir.

                                Yatay boyutları içerir.

Yatay Boyut ( Bloom Taksonomisi )

1-      Bilişsel ( Kognitif) Hedefler:

a.      Bilme – Hatırlama

b.      Kavrama

c.       Uygulama

d.      Analiz

e.       Sentez

f.       Değerlendirme

2-      Duyuşsal ( Efektif) Hedefler:

a.      Alma

b.      Tepkide Bulunma

c.       Değer Verme

d.      Örgütleme

e.       Kişilik Haline Getirme (Niteleme)

3-      Psiko-motor ( Devinimsel ) Hedefler:

a.      Uyarılma ( Algılama )

b.      Kılavuzluk Yapma

c.       Beceri Haline Getirme

d.      Örüntü ( Duruma Uydurma )

e.       Üretme

HEDEF ALANLARI VE ÖRNEKLER

 

Bilişsel ( Kognitif ) Hedef Alanları

 

Düzeyi	Göstergeleri	Örnekler
1- BİLME - HATIRLAMA - Kavram bilgisi - Olgu bilgisi - Araç – gereç bilgisi - Sıralama bilgisi - Sınıflama bilgisi - Yöntem bilgisi	- Hatırlama - Tanıma	- Vücudumuzu tanıyalım ünitesinde geçen kavram bilgisi - Maddenin çeşitlerini sınıflama - Türkçede yazım kuralları bilgisi - Türkiye’nin komşu ülkeleri bilgisi
2- KAVRAMA - Çevirme - Yorumlama - Öteleme	- Önem açıklama - Neden-sonuç açıklama - İlişki kurma - Ana fikri bulma - Özetleme - Çevirme - Yorumlama - Tahmin etme (yordama) - Başka forma çevirme	- Okuduğu parçanın ana fikrini çıkarabilme - Okuduğu bir parçaya başlık bulma - Bir metni yorumlayabilme, özetleyebilme - Benzerlik ve farklılıkları açıklayabilme - Verilen grafikten anlam çıkarabilme - Tarih dersinde haritayı okuyabilme - Bir kavrama örnek verebilme          - Dil bilgisi kurallarını kavrayabilme
3- UYGULAMA     Öğrenileni karşılaştığı     ilk durumda uygulama	- Uygulayabilme - Gösterme - Deneme - Kullanma - Çizme	- İlişkilerinde demokratik ilkeleri kullanabilme - Verilen bir problemi formül kullanarak çözme - Kurallarına uygun cümleler yazma - Fen bilgisi dersinde deney yapabilme - Yön bulma bilgisini harita üzerinde kullanabilme
4- ANALİZ	- Öğelerine ayırma - İlişkileri belirleme - Şemalaştırma - İnceleme - Alt bölümlere ayırma	- Okuma parçasını bölümlere ayırabilme - Okuma parçasını, tarih, yer, zaman ve olay olarak     inceleyebilme - Kimya dersinde maddelerin bileşenleri arasındaki ilişkiyi saptayabilme - Osmanlı devletini dönemlerine göre inceleyebilme
5- SENTEZ    Özgün ve yeni bir ürün        ortaya koyabilme	- Orijinallik - Özgün bütün oluşturma - Yapılandırma - Üretme - Öneride bulunma - Derleme	- Kurallarına uygun kompozisyon yazabilme - Özgün bir öykü, şiir yazabilme - Enflasyonu düşürebilmek için öneride bulunma
6- DEĞERLENDİRME    Bir ürünün bir ölçütle         karşılaştırma	- Yargıda bulunma - Karar verme - Değerlendirme - Takdir etme - Eleştirme - Karşılaştırma	- Atatürk ilkelerini evrensel olarak  değerlendirebilme - Bir metnin eleştirisini yapabilme - Belli ölçütlere göre insanları ve davranışları değerlendirebilme

Duyuşsal ( Efektif ) Hedef Alanları

Düzeyi	Göstergeleri	Örnekler
1- ALMA	- Farkında olma - Almaya açık olma - Seçici Dikkat	- Derste dikkatini konuya yöneltme - Bir müzedeki eserlere dikkatle bakma - Öğretmenini dinlemeye isteklilik - İlgi alanına uygun kitabı seçmede dikkatli oluş
2- TEPKİDE BULUNMA	- Uysallık - İstekli olma	- Derste soru sormaya ve cevaplamaya istekli olma - Sınıfın kurallarına uyma - Türkçe dersinde konu ile ilgili tartışmaya katılma - Tiyatro aktivitelerinde görev almaya hazıroluş
3- DEĞER VERME	- Kabullenme - Adanma - Takdir etme	- Bilimin rolünü takdir etme - Sınıf kurallarına uymaya önem verme - Ders araçlarını korumayı takdir ediş
4- ÖRGÜTLEME	- Değeri kavramsallaştırma - Değerle örgütlenmişlik	- Sınıf kurallarına uymada kararlılık - Bir bilim dergisine abone olma
5- KİŞİLİK HALİNE     GETİRME	- Nitelenmişlik - Oluş	- Atatürkçü kişiliğe sahip oluş - Ülke ve milletinin değerlerine sahip oluş - Yasalara saygı duymayı alışkanlık edinmiş

 

 

Devinimsel ( Psiko-motor ) Hedef Alanları

Düzeyi	Göstergeler	Örnekler
1- Uyarılma	- Algılama - Bedensel hazır olma	- İlk yardım becerilerini izleyebilme - Öğretmenin gösterdiği davranışı izleme
2- Kılavuzla Yapma	- Kılavuzla yapma	- İlk yardım becerilerini öğretmenin yardımıyla yapabilme - Bir makete öğreticinin yardımıyla iğne yapabilme
3- Beceri Haline Getirme	- İstenilen nitelikte yapma - İstenilen sürede yapma	- İlk yardım becerilerini yapabilme - Bir hastaya iğne yapabilme - Araba kullanabilme - Bir deneyi yapabilme
4- Örüntü	- Adapte etme - Transfer etme	- Farklı bir durumda önceki bilgilerini kullanabilme
5- Üretme	- Üretme - Sentez	-    Özgün bir resim yapabilme -    Balede yeni bir teknik geliştirme -    Yeni bir konuda deney yapma

HEDEF DAVRANIŞ YAZMADA FARKLI YAKLAŞIMLAR

 

Aşamalı Hedef Yazma Yaklaşımı: Bloom taksonomisi temel alınır.

Yeterliğe Dayalı Amaç Yazma Yaklaşımı: Program sonunda öğrencilerin hangi standartta ne yapabileceğini belirtir. Ondalıklı 3 sayı verildiğinde (koşullar) sayıları sabit bir sayı ile çarparak sonucu yazabilme (davranış)

Modüler Amaç Yazma Yaklaşımı: Aşamalılık özelliği göstermeyen, bağımsız üniteler ya da modüller için kullanılır.

 

İÇERİK (KAPSAM – KONU ALANI )

 

Hedeflere ulaşabilmek için yapılması gereken konuların düzenlemesi yapılır.

İçeriğin belirlenmesinde en önemli nokta hedef-davranışlarla içeriğin tutarlığının sağlanmasıdır.

 

İçeriğin (Kapsamın) Düzenlenmesinde Kullanılan İlkeler

Basitten karmaşığa, somuttan soyuta, kolaydan zora, bütün-parça-bütün, bugünden geçmişe, yakından uzağa, bilinenden bilinmeyene, genelden özele, anlamlılık, gerçekçilik, aktüalite (güncellik), hedeflerle tutarlılık

 

İçerik (Kapsam) Belirlemede Dikkat Edilecek Hususlar

Ø  İçerik (konular) hedeflerle tutarlı olmalıdır. ( Geçerlik)

Ø  İçerik (konular) birbiriyle tutarlı olmalıdır. (Güvenirlik)

Ø  Öğrenme ilkelerine uygun olmalıdır. (Öğrenebilirlik)

Ø  Öğrenci ilgi, ihtiyaç ve düzeyine uygun olmalıdır.

Ø  Önceki öğrenmelerle uyumlu ve onları tamamlayıcı olmalıdır.

Ø  Kapsama ilkesine uygun olmalıdır. (Yeni bilgi önceki bilgilerle ilişkilendirilmeli)

Ø  Tümdengelim ilkesine uygun olmalıdır.

Ø  Önkoşul ilkesine dikkat edilmeli.(Gerekli ön öğrenmeler verilmeli, bilgiler anlamlı bütün oluşturmalıdır.)

Ø  Aşamalılık ilkesine uygun olmalıdır.  Önkoşul bilgiler önceden öğretilmiş olmalı, sonra öğrenilecekler önce öğretileceklere dayandırılmalıdır.

Ø  Yaşama yakınlık (yaşama dönük, kullanılabilir olmalı)

Ø  Kaynaşıklık: Öğrenme konularının ve etkinliklerinin birbiriyle tutarlı ve ilişkili olarak düzenlenmesidir.

o   Dikey Kaynaşıklık: Öğrenme konularının önkoşul öğrenmelere dayalı olarak basitten zora doğru ardışıklık ve aşamalılık özelliğine uygun olarak düzenlenmesidir.

o   Yatay Kaynaşıklık: Yaşantıların benzerliği ilkesine uygun olarak bir öğrenme konusunun farklı disiplinlerde ve hedef alanlarında kullanılmasıdır. Toplama işlemi matematik dersinin konusu olmasına rağmen fen bilgisi, coğrafya vs. derslerinde de kullanılır.

 

İçeriğin Düzenlenmesinde Kullanılan Stratejiler (Yaklaşımlar)

 

1-      Doğrusal Programlama Yaklaşımı (Tyler) (Bruner’de savunmuştur)

Hayat bilgisi, fen bilgisi ve sosyal bilgiler gibi aşamalılık özelliği taşıyan dersler için kullanılır. Önce ön öğrenmeler yapılır. Sonra ayrıntıya inilir. Konular irdelenir.

2-      Sarmal Programlama Yaklaşımı

Türkçe, yabancı dil, matematik gibi derslerin konularının yeri geldikçe tekrar tekrar işlenmesini esas alan yaklaşımdır. Her konu kendi içerisindeki ardışıklığa göre zamana (yıllara) ve sınıflara dağıtılır.

3-      Modüler Programlama Yaklaşımı (Mesleki ve beceri eğitimi)

Öğrenme konuları üniteler şeklinde modüllere ayrılır.Üniteler aşamalı olup olmadığına bakılmadan anlamlı parçalara ayrılarak düzenlenir. Modüllerin birbiri ile ilişkili olması zorunlu değildir. Konuların sıralaması esnektir, birbirine bağımlı değildir. Modül düzenlenirken doğrusal ya da sarmal gibi farklı yaklaşımlar kullanılabilir. (Beden eğitimi dersinde konuların atlamalar, koşu, futbol, voleybol şeklinde birbiri ile bağımsız olarak düzenlenmesidir.)

4-      Piramitsel Yaklaşım: Öğretimin ilk yıllarında geniş alan konuları verilerek ileriki yıllarda giderek uzmanlaşmaya yönelik konu alanı daraltılır. Program esnek değildir. İçerik, ayrıntılı ve kesin olarak belirlenmiş konulardan oluşur. Öğrenci programı tamamladığında konunun uzmanı olur. (Doktorluk)

5-      Çekirdek (Bütünleştirilmiş) Program Yaklaşımı: Öğretimin merkezinde bir ders  vardır ve onun çevresine diğer dersler yerleştirilir. Merkezdeki dersi her öğrenci almalıdır. Daha sonra ilgi alanına göre öğrenci istediği dersleri alabilir. (Sosyal bilgiler dersi merkeze alındığında çevresinde tarih, coğrafya ve vatandaşlık bilgisi dersi yer alır.)

6-      Konu Ağı – Proje Merkezli Program Yaklaşımı: Öğrenme konuları birbiriyle ilişkilendirilerek projeler halinde bireysel ya da grup olarak öğrenmenin sağlandığı düzenlemedir.

7-      Sorgulama Merkezli Program Yaklaşımı: İçerik düzenlenirken öğrenci sorunları ve gereksinimleri dikkate alınır. Yaşamsal konulara ve üzerinde sorular geliştirmek suretiyle çözümlemeye dönük olarak belirlenir.

 

Belirtke Tablosu ( Hedef – İçerik Çizelgesi )

-          Hedef – içerik ilişkisi kurmaya,

-          Dersin özel hedeflerinin hangilerinin daha önemli olduğunu göstermeye,

-          Programın hedeflerinin niteliği belirlemeye,

-          Ölçme aracı için uygun sorular geliştirmeye,

-          Eğitim durumlarını (öğrenme yaşantılarını) belirlemeye yarar.

 

EĞİTİM – ÖĞRETİMDE PLANLAMA

 

Belirlenmiş eğitim hedeflerine ulaşabilmek için konuların, öğrenme yaşantılarının ve değerlendirme sürecinin tasarlanması sürecidir. Öğretimde 3 tür plan kullanılır.

·         Yıllık plan

·         Ünite planı

·         Günlük plan (ders planı), gezi gözlem planı, deney planı

Öğretimi planlamanın faydaları

Ø  Eğitim-öğretim sürecin yön verir, uygulamanı tutarlılığını sağlar.

Ø  Hedef-içerik ilişkisini ve uygun stratejiyi, yöntem, araç-gereç belirlenmesini sağlar.

Ø  Öğretmene yol gösterir.

Ø  Değerlendirmenin güvenirliğini ve geçerliğini sağlar.

Ø  Konuların zamanını ve süresini düzenler.

 

Not: Milli Eğitim Bakanlığı kararı ile ünite planı ile yıllık plan birleştirilmiş “Ünitelendirilmiş yıllık plan” uygulamasına geçilmiştir.

 

Derste İzlenecek Aşamalı Sıra

1-      Dikkat çekme

2-      Güdüleme – İstekli kılma (motivasyon)

3-      Gözden geçirme

4-      Geçiş

5-      Geliştirme

6-      Özetler

7-      Yeniden güdüleme

8-      Dersi bitiriş