Öğretim Stratejisi: Bir dersin hedeflerine ulaşmayı sağlayan yöntem, teknik ve araç gereçlerin belirlenmesine yön veren genel bir yaklaşımdır.
Başlıca Öğretim Stratejileri:
1-Sunuş (Alış) Yoluyla Öğretim
2-Buluş (Keşfetme) Yoluyla Öğretim
3-Araştırma-inceleme Yoluyla Öğretim
Öğretim Yöntemi: Bir dersin hedeflerine ulaşmak için izlenen yoldur.
1-Anlatım
2-Tartışma
3-Örnek olay
4-Gösterip-yaptırma
5-Problem çözme
6-Bireysel çalışma
Öğretim Tekniği: Öğretim yönteminin uygulama biçimidir. Örneğin; anlatım yönteminde öğretmenin anlatım biçimi ve kullanacağı sorunların nitelikleri birer tekniktir.
1-Grupla Öğretim Teknikleri: Beyin fırtınası, gösteri, soru-cevap, drama- benzetim, mikro öğretim,
2-Bireysel Öğretim Teknikleri: Bireyselleştirilmiş öğretim, programlı öğretim, bilgisayar destekli öğretim
3-Sınıf Dışı Öğretim Teknikleri: Gezi, gözlem, sergi proje, ödev, görüşme
ÖĞRETİMSTRATEJİLERİ
1- Sunuş ( Alış ) Yoluyla Öğretim Stratejisi ( Asubel )
Øİlke kavram ve genellemelerin öğretmen tarafından düzenli bir şekilde sıralanması, bilginin hiyerarşik bir yapı içerisinde anlamlandırılarak öğrencilere aktarımı genelden özele yani tümdengelim yoluyla gerçekleşir.
ØÖnce ilke, ardından örnek verilir. Bol örnek kullanmak gerekmektedir.
ØÖğretmen ve öğrenciler arasında yoğun etkileşim vardır.
ØÖğretim basamak basamak ilerler. Öğrenciye anlamlı öğrenmesini sağlayacak şekilde bilgiler ilişkilendirilerek ve önceki bilgilerle arasında bağlantılar kurularak sunulur.
ØDersin giriş bölümünde kullanılır.
ØHerhangi bir konu ile ilgili ön öğrenmelerin yeterli olmadığı veya konunun ilk defa sunulacağı zamanlarda kullanılır.
ØKavramları, kavram ilişkilerini ve soyut konuların öğrenimini sağladığı için ilköğretim 4. veya 5. sınıflarından itibaren kullanılır.
ØKullanılan Teknikler: Sempozyum, söylev, takrir,
2- Buluş ( Keşfetme ) Yoluyla Öğretim Stratejisi ( Bruner )
ØÖğrenci merkezlidir.
ØÖğrencinin kendi gözlem ve etkinliklerine bağlı olarak bilgi, kavram, ilke ve genellemeye ulaşması amaçlanır.
ØKonular özelden genele yani tümevarım yoluyla işlenir.
ØDersin etkinlik kısmında kullanılır.
ØKavrama, uygulama, analiz, sentez gibi hedef alanlarının kazandırılmasında önemlidir.
ØÖğrencinin bilgiye araştırma, inceleme ve problem çözme yoluyla ulaşması sağlanır.
ØYapılandırılmamış Yaklaşım: Öğrenci kendi çalışmasını başlatır, bu süreçte yönlendirilir ve öğrenme gerçekleşir. İlke, kavram ve problemin çözümünü doğal ortamda kendi kendine bulur. ( okulöncesi dön.)
ØYapılandırılmış Yaklaşım: Öğrencinin kazanacağı hedef davranışları öğretmen belirler ve ilke, kavram ve genellemelere ulaşması için gerekli yönerge ve ipuçları verir.
ØKullanılan Teknikler: Küçük grup tartışması, büyük grup tartışması, çember, zıt panel, münazara, açık oturum, soru-cevap
3- Araştırma – İnceleme Yoluyla Öğretim Stratejisi ( J. Dewey )
ØÖğrencilerin yaşamlarında karşılaşabilecekleri problem durumlarında değişik çözümler üretebilmeleri için sınıf içi veya sınıf dışı ortamlarda araştırma – inceleme yaparak öğrenme yaşantıları sağlamaktır.
ØÖğrenilen konuların değişik durumlarda denenmesine olanak sağlar.
ØUygulama düzeyindeki hedef alanın öğrenciye kazandırılmasında etkilidir.
ØDersin sonuç kısmında kullanılır.
ØKullanılan teknikler: Beyin fırtınası, problem çözme, gösterme, yaptırma, rol yapma, dramatizasyon, deney, gözlem, soru-cevap
àAraştırma – inceleme Yoluyla Öğretim Stratejisinin Uygulanması
ØHer okulda ve sınıfta hızlı öğrenen ve öğrenmeyen öğrenci bulunduğu ve her öğrencinin hazırbulunuşluk düzeyine göre öğretim yapılmasını, her öğrenciye ihtiyacı olan ek öğretim zamanı ve nitelikli öğretme hizmeti (ipucu, katılım, pekiştireç, dönüt) sağlanırsa okulda her öğrencinin öğrenebileceğini savunur.
ØTam öğrenme için öğrencilerin giriş davranışları eşitlenmeli
ØZihinsel farklılık doğuştan değil sonradan meydana gelir.
ØTam öğrenme standardına ulaşamayan öğrenciler için ek (tamamlayıcı) öğretim uygulanır.
Tam Öğrenme Yaklaşımının Uygulanması
-Hedef davranışlar belirlenir
-Ulaşılacak hedef-davranış standardı belirlenir (hedef-davranışların en az %70’ine ulaşma)
-Giriş davranışları (önkoşul öğrenmeleri) hazırbulunuşluk testi ile kontrol edilir.
-Eksik giriş davranışlarının giderilmesi için öğretim etkinliklerinin düzenlenir.
-Ünitenin işlenmesi
-Ünite ya da konu bitiminde tekrar test yapılır (Ünite ya da izleme testi yapılır.)
-Bütün öğrencilerin istenilen öğrenme standardına (%70) ulaştığı belirlendikten sonra diğer konuya geçilir.
-İstenilen standarda ulaşamayan öğrenciler için ek (tamamlayıcı) öğretim etkinlikleri yapılır.
àİlave (Tamamlayıcı) Öğretim Etkinlikleri İçin Yapılanlar:
-Ek süre içerisinde öncekilerden farklı yöntemleri kullanma
-Dersteki öğretim girişimini bir kez daha tekrarlama
-Öğretmen veya özel bir öğretici tarafından birebir öğretim yapma
-Dönüt ve Düzeltme: Öğrencilerin neyi öğrenip neyi öğrenmediklerini bildirme.
-Disiplin
àÖğrenme Ürünleri
-Öğrenme düzeyi ve çeşidi
-Öğrenme hızı
-Bilişsel ürünler
-Duyuşsal ürünler
-Psiko-motor ürünler
Akademik Özgüven: Öğrencinin öğrenme özgeçmişine dayalı olarak herhangi bir öğrenme konusunu öğrenip–öğrenemeyeceğine ilişkin kendisini algılama biçimidir. Tam öğrenme yaklaşımı, duyusal giriş davranışlarını anlamında bireylerin gelebileceği düzeyleri sırasıyla; ilgi, tutum ve akademik özgüven olarak belirlemiştir.
Programlı Öğretim ile Tam Öğrenme Yaklaşımlarının Karşılaştırılması
Programlı Öğretim
Tam Öğrenme
-Davranışçı yaklaşıma bağlı olarak Skinner tarafından geliştirilmiştir.
-Okul, sınıf içi ve sınıf dışında kullanılır.
-Bireysel öğrenme tekniğidir.
-Konular küçük parçalar halinde sıralanarak her öğrencinin kendi öğrenme hızına göre adım adım ilerlediği, bilgiden hemen sonra yöneltilen sorulara cevap verildiği ve cevabın doğruluğuna göre ileri gittiği ya da geri döndüğü öğrenme yaklaşımıdır.
-Bilişsel öğrenme kuramına bağlı olarak Bloom tarafından geliştirilmiştir.
-Okul ve sınıf öğrenmelerinde kullanılır.
-Grup öğretimi tekniğidir.
-Üniteler ve konular basitten karmaşığa doğru hiyerarşik olarak sıralanır. Sınıfta bir ünite ya da konu bütün öğrencilerce belli bir standartta öğrenildikten sonra bir sonraki ünite ya da konuya geçilir.
İŞBİRLİKÇİ ( KUBAŞIK ) ÖĞRENME
( J. Dewey – Vgotsky )
-Öğrencilerin ortak amaç için bir araya gelerek küçük gruplar oluşturması yoluyla gerçekleşen bir öğrenme yaklaşımıdır.
-Düşük yetenekli ve öğrenme güçlüğü olan öğrencileri öğrenme sürecine katar ve daha üst düzey öğrenme becerilerini kazandırır.
-İşbirlikçi öğrenme grupları oluşturulurken öğrenciler arasındaki farklı yetenek, cinsiyet, başarı ve kişisel özellikleri bakımından heterojen gruplar belirlenmelidir.
-Geleneksel anlayıştaki rekabete ve yarışa son vermeyi amaçlayan ve başarıya birlikte ulaşmayı hedefleyen bir yaklaşımdır.
-Güdülenmeyi ve dikkati sürdürmeyi sağlar.
-Psiko-sosyal ve duyuşsal gelişime katkıda bulunur.
-Öğrencilerde empatinin gelişimini sağlar.
-İşbirliği, sorumluluk, hoş görü, özsaygı, özyeterlik, fikirlere saygı ve paylaşma duygularını geliştirir.
-Problem çözme ve üst düzey düşünme yeteneklerini geliştirir.
-Ortak hareket edilir ve bireysel çaba gerektirir.
-Öğretmenin görevi heterojen grupların oluşması, gruplarda işbirliği, verimin artırılması ve ürünlerin değerlendirilmesindeki tüm aşamaları planlamaktır.
-İşbirlikçi öğretimde değerlendirme; grup içi etkinliklerin değerlendirilmesi ve bireysel değerlendirme olmak üzere 2 türlüdür. Bireyin başarısı grubun başarısına dönüştürülür ve değerlendirme ölçütlere göre, öğretmen ve grupla birlikte yapılır.
ÇOKLU (ÇOK BOYUTLU) ZEKÂ YAKLAŞIMI
(GARDNER)
-Gardner’e göre zekâ; problem çözme kapasitesi veya değerli bir ya da birden çok kültürel yapı ürünü ortaya koyma kapasitesidir.
-Piaget’e göre zekâ; çevreye uyum sağlama yeteneğidir.
-Öğrencinin güçlü olan zekâ alanlarının değil her zekâ alanının belirli oranlarda geliştirilmesi ilkesine dayanır.
-En önemli sayıltısı “her çocuğun bir veya birkaç alanda gelişim potansiyeline sahip olması”dır.
-İnsanlar bütün zekâ alanlarına değişik miktarda sahiptir.
-Herkesin farklı bir kişiliği, karakteri ve zekâ profili vardır.
-Bireyler kendi zekâlarını artırma ve geliştirme yeteneğine sahiptirler.
-Zekâ çok yönlüdür ancak kendi içerisinde bir bütündür.
-Zekâ başkalarına öğretilebilir.
-Çeşitli zekâ alanları bir arada ve belli bir uyum içinde çalışır.
-Kişisel alt yapı, kalıtım, kültür, inançlar ve tutumlar zekâ gelişiminde etkilidir.
-Ölçme ve değerlendirme, öğretmen-öğrenci-veli işbirliği ile yapılır ve ağırlıkla öğrenci gelişim dosyaları (portfolyo) kullanılır.
Başlıca Zekâ Alanları – Uygun Öğrenme ve Öğretme Etkinlikleri
1-Matematik – Mantıksal Zekâ
2-Sözel – Dilsel Zekâ
3-Bedensel – Kinestetik Zekâ
4-Görsel – Uzamsal Zekâ
5-Müziksel – Ritmik Zekâ
6-Sosyal – Bireylerarası Zekâ
7-Öze Dönük Zekâ: Bireyin kendi duygularını ve düşüncelerini anlama, bireysel hedefler koyma, benlik değerleri ile ilgili özelliklere sahip olma durumudur. İnsan kendini, ilgilerini ve yeteneklerini tanır. Bağımsız kalmayı ve çalışmayı sever. Bireysel başarıların peşindedir.
-Bilginin doğruluğu kişiye, kültüre, duruma göre değişebileceği için, bilginin doğruluğundan çok üretilmesi ve kullanışlılığı önemlidir. Bilginin öğrenci tarafından yapılandırılmasını ifade eder.
-Anlamlı öğrenme, keşfederek öğrenme, bağlamsal öğrenme, düşünmeyi öğrenme, araştırma – keşfetme ve problem çözme gibi öğrenme yaklaşımları kullanılır.
-Yapılandırmacı öğrenmede “etkinlik merkezli” eğitim uygulamaları gerçekleştirilir.
Yapılandırmacı Öğretim Yaklaşımının Temel Öğeleri
-Öğrencileri, konuya ilgi duyacak problemlere yöneltme
-Eski bilginin yeni bilgi ile ilişkilendirilerek öğrenmeyi sağlama
-Öğretim programı tümdengelim yoluyla ve temel kavramlara ağırlık verilerek işlenir.
-Öğretim programı öğrenci sorularına göre yönlendirilir.
-Öğretme-öğrenme etkinlikleri; ikincil kaynaklar (ders kitapları, dergi vb.) yerine birincil kaynaklara (gerçek öğrenme ortamı) yöneliktir.
-Öğrencinin bireysel görüşlerini ortaya çıkarma ve görüşlerine değer verme önemlidir.
-Değerlendirmenin öğretim sürecine dönük olarak yapılması
Yapılandırmacı Eğitimin Özellikleri
-Öğrenci öğrenmeden sorumlu ve aktiftir.
-Öğretmen öğretmez, deneyimler yaşatır. Öğrencilerin yeni bakış açıları geliştirmesine ve önceki öğrenmelerini kullanmalarına yardımcı olur.
-Öğretmen, bilginin inşa edilmesi sürecinde öğrenciye gerekli malzeme ve ortamı hazırlar.
-Öğretmen öğrencilerin belli bir konu hakkındaki fikir ve görüşlerinin anlamak için uğraşır.
-Gözlem, koleksiyon, sergi, tartışma gibi teknikler uygulanır.
-Değerlendirme sonuca değil sürece yöneliktir. Portfolyo kullanır.
-Öğrencideki doğal merak desteklenir.
-Etkinliklerde öğrenci merkezdedir. Bilgiye ulaşmak için sorular sorar, deneyimler yaşar ve sonuca ulaşır.
TEMEL ÖĞRETME YAKLAŞIMI
( GLASSER )
Okulda etkili öğretimin gerçekleşebilmesi için 4 öğe vardır.
Hedeflerin saptanması
-Öğretim hedefleri saptanır.
-Davranış olarak ifade edilir.
Öğrenme için gerekli giriş davranışlarının belirlenmesi
Önceki öğrenmelerle yeni öğrenmeler arasında bağ kurularak öğrenme sağlanır.
Öğrenme-öğretme ortamının seçimi ve düzenlenmesi
-Uygun öğrenme ortamı hazırlama
-Öğretimi uygulama (strateji, yöntem, teknik, öğretim hizmetleri)
Değerlendirme
-Öğrenme süreci sonunda öğrenme ne düzeyde gerçekleşti?
-Öğrenme eksiklikleri kalmışsa, tamamlanır ve yanlışlar düzeltilir.
-Öğrenciye başarısı hakkında dönüt verilir.
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ VE TEKNİKLERİ
Öğretim yöntemi bir dersin hedeflerine ulaşmak için izlenen yollar anlamına gelir.
Öğretim yöntemi içeriğin (konuların) nasıl öğretileceği ile ilgili genel düzenlemeleri kapsar.
Öğretim Yöntemleri:
1-Anlatma
2-Tartışma
3-Örnek Olay
4-Gösterip Yaptırma
5-Problem Çözme
6-Bireysel Çalışma
Öğretim yöntemi bir tasarım ve planlama süreci, öğretim tekniği ise öğretim yönteminin uygulama biçimidir.
Bireysel Öğretim Teknikleri
Grupla Öğretim Teknikleri
Sınıf Dışı Öğretim Teknikleri
Bireyselleştirilmiş öğretim
Beyin Fırtınası
Gezi
Programlı Öğretim
Gösteri
Gözlem
Bilgisayar Destekli Öğretim
Soru – Cevap
Görüşme
Rol Yapma
Sergi
Benzetim (Smilasyon)
Proje
Makro Öğretim
Ödev
Eğitsel Oyunlar
Öğretim Yöntemlerinin Önemli Yönleri
Anlatım
Tartışma
Gösterip Yaptırma
-Öğretmen merkezlidir.
-Öğrenci pasiftir.
-Sunuş yoluyla öğretim stratejisinde ve bilgi düzeyindeki davranışların kazandırılmasında kullanılır.
-Dersin giriş bölümünde herhangi bir konuyu özetlemede ve bir konu ile ilgili bilgi aktarmada kullanılır.
-Birçok konuyu, kısa sürede, kalabalık sınıflara aktarmada etkilidir.
-Öğrencileri herhangi bir konu üzerinde düşündürerek, konuları açıklamayı ve verilen bilgileri farklı yönlerden tanımayı sağlar.
-Buluş yoluyla öğretim stratejisinde ve kavrama düzeyindeki hedeflerin kazandırılmasında kullanılır.
-Öğrencilere karşılıklı konuşma, anlayış, hoş görülü olma gibi özellikleri kazandırır.
-Bir işlemin nasıl uygulanacağını, bir davranışın nasıl yapılacağını, bir aracın ya da makinenin nasıl çalıştırılacağını göstererek öğrenciye yaptırılır.
-Psiko-motor davranışların ve görgü kurallarının, insan ilişkilerinin öğrenilmesinde kullanılır.
-Uygulama düzeyindeki hedef alanın kazandırılmasında kullanılır.
Örnek Olay
Problem Çözme
Proje Temelli Öğrenme
-Gerçek hayatta karşılaşılan problemler sınıf ortamında çözülerek öğrenme sağlanır.
-Buluş yoluyla öğretim stratejisinin kavrama, analiz, sentez ve değerlendirme düzeylerindeki hedef alanlarının kazandırılmasında kullanılır.
-En önemli faydası, öğrenciye bildiğini ve kavradığını bir örnek problem üzerinde uygulama fırsatı verir. Beceri kazandırır.
-J. Dewey geliştirmiştir.
-Öğrencinin problem çözme sürecinde türlü alternatifler geliştirerek, bilimsel yöntemi ve problem çözme aşamalarını kullanarak öğrenmesini sağlar.
-Buluş yoluyla öğretim stratejisinde uygulama düzeyindeki hedef alanlarının kazanılmasında etkilidir.
-Gerçek yaşam koşullarında gerçekleştirilen ve öğrencilerin bir iş, ürün ya da performans ortaya koymasını sağlar.
-Bir senaryo ya da problem üzerinde, öğrenci merkezli öğrenmeyi sağlar.
-Bireysel çalışmalardan çok grupla çalışmalar tercih edilir.
Tartışma Yönteminde Kullanılan Başlıca Tartışma Teknikleri (Çeşitleri)
Münazara: İki grubun bir konuyu tez – antitez şeklinde ele alarak dinleyicilerin ve jürinin önünde tartışmasıdır.
Sınırlığı: Bireyleri inanmadığı düşünceyi açıklama ve savunma durumuna düşürür.
Panel: Belirli bir konuda 3–5 kişilik grup tarafından dinleyicilerin önünde tartışmanın yapılmasıdır. Amacı; gerçeği bulmaktan çok bir konunun çeşitli yönlerini aydınlatmak ya da konuyla ilgili çeşitli eğilim ve görüşleri ortaya koymaktır.
Sempozyum: Bilimsel, sanatsal, düşünsel ağırlıklı konuların çeşitli yönleriyle bir grup tarafından sunumudur. Her üye belirli bir konuda konuşma yapar. Sonucunda soru-cevap yapılır ve eleştiri kullanılır.
Açık Oturum: Bir grubun önünde konuşma yapılmasıdır. Panelden farklı üyeler başkandan söz alarak konuşurlar. Başkan üyelere söz vererek oturumu yönetir. Tüm sınıf tartışmaya katılabilir.
Forum: Değişik görüşlere sahip kişi ya da grupların herhangi bir konudaki sorunları tartışarak bir sonuca varmak için yapılır. Toplantıya katılanlar, soru sormaya, eleştiri yapmaya ve katkıda bulunmaya çalışabilir. Bazen de panelden sonra yapılır.
Kollegyum: İki panel grubu vardır. Birinci grup uzman kişiler, ikinci grup ise öğrencilerden oluşur. Uzman kişiler tartışmaya katkıda bulunarak açıklamalar yapar.
Seminer: Uzmanlık ve bilgi gerektiren konuda uzman bir kişinin sunu yapması.
Brifing: Bir kurumun yapısının ve işleyişinin tanıtımı ya da teknik bir konunun yetkili bir kişi tarafından sunumuna dayanan tekniktir.
ÖĞRETİM TEKNİKLERİ
Bireysel Öğretim Teknikleri
Programlı Öğretim
-Skinner ve davranışçı yaklaşımın geliştirdiği öğretme tekniğidir.
-Öğretim bireylerlin öğrenme hızına göre düzenlenir.
-Küçük adımlar, etkin katılım, başarı, anında düzeltme, kademeli ilerleme, bireysel hız ilkeleri uygulanır.
Bireyselleştirilmiş
Öğretim
(Keller Planı)
-Bir sınıfı oluşturan öğrenciler arasındaki öğrenme bireysel farklılıkların giderilerek her öğrenciye hızına uygun öğretim yapılması sürecidir. Her öğrenci kendine özgü düzeylerde öğrenir.
-Öğretmen sınıfın tümüne değil 3–4 öğrenciden oluşan küçük gruplara açıklama yapar.
-Dönüşümlü günlük çalışmalar, tamamlayıcı sınıflarda özel ders verme, beceri geliştirme çalışmaları, planlı grup-farklı sınıflar (seviye grupları) çalışmaları düzey geliştirme çalışmaları yapılır.
Bilgisayar Destekli
Öğretim
-Öğrenciler için renkli, hareketli, animasyonlu olarak hazırlanan eğitim CD’leri aracılığı ile öğrenme zevkli ve ilgi çekici hale gelir.
-Öğretmenin yerine geçen bir araç değil öğretmene yardımcı olan, öğretimi tamamlayıcı bir destek aracıdır.
Grupla Öğretim Teknikleri
1-Beyin Fırtınası:
-Grupta problem çözmekle görevlendirilen üyeler mümkün olduğu kadar çok fikir ileri sürerler.
-Fikirler ile ilgili yorum, eleştiri yapılamaz. Düşünceler yönlendirilemez.
-Fikirler kâğıtlara yazılır ve sonra da üzerinde genel bir değerlendirme yapılır.
-İyi-kötü, doğru-yanlış gibi yargılamalarda bulunulmaz.
-Fikirlerin niteliğinden çok niceliği önemlidir.
2-Gösteri (Demonstrasyon)
-Öğrencilere bir işin nasıl yapılacağını göstermek, genel ilkeleri açıklamak ya da bir aracın nasıl kullanıldığını göstermede kullanılır.
-Öğrenme konusu, araç gereç kullanılarak somutlaştırılır. Gece-gündüz oluşumunun dünya maketi üzerinde gösterilmesi.
-Kullanılan basamaklar arasında geçiş olmayan ve adım adım ilerleyenler için, biri öğrenilmeden diğerinin öğrenilemeyeceği konularda kullanılır. Aşamalılık ilkesine uyulmalıdır.
