ÖĞRENME PSİKOLOJİSİ

 

Eğitim: Yaşam süreci boyunca istendik yönde davranış oluşturma sürecidir. Kopya çekme, argo konuşma eğitimin hatalı yan ürünleridir.  (Formal – İnformal eğitim )

Öğretim: Eğitim faaliyetlerinin okullarda amaçlı, planlı ve programlı yürütülmesidir.

               Öğretim kademeleri: Okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim

Davranışçı kurama göre öğrenme; bireyin kendi yaşantısı yoluyla davranışlarında meydana gelen nispeten kalıcı izli davranışlardır.

Bilişsel kurama göre öğrenme; zihnin çevrede olup bitenlere anlam verme sürecidir.

Öğretme; öğrenme sürecinde kılavuzluk yapma işidir.

Öğrenme doğrudan doğruya gözlenemez. Gözleyebildiğimiz kişinin performansıdır.

Öğrenme; bireyin çevresiyle etkileşimi sonucu düşünce, duyuş ve davranışlarında meydana gelen değişmedir.

Olgunlaşma öğrenmenin ön koşuludur.

Bireyin öğrenmesini etkileyen iç koşullar;

            Genel sağlık durumu, ilgi ve yetenek, ön bilgiler, güdülenme, benlik tasarımı, zekâ, tutum, beceriler, güven.

Bireyin öğrenmesini etkileyen dış koşullar;

            Öğretmen, eğitim araç ve gereçleri, pekiştireç, yazılı dokümanlar, tv-internet-bilgisayar, arkadaş grubu, öğretim yöntemleri, DÖNÜT.

 

Öğrenmeyi Etkileyen Faktörler:

1-      Öğrenen ile ilgili faktörler: 

Türe özgü hazır oluş, olgunlaşma, genel uyarılmışlık hali ve kaygı, güdü, eski yaşantılar, dikkat.

2-      Öğrenme yöntemleri ile ilgili faktörler

Konunun yapısı, zaman, geri bildirim, öğrenci aktivitesi

3-      Öğrenme malzemesi ile ilgili faktörler

Algısal ayırt edilebilirlik, anlamsal çağrışım, kavramsal gruplandırma

 

Öğrenen ile ilgili faktörler:

1-      Türe özgü hazır oluş: Papağan konuşabilirken; güvercin konuşamaz.

2-      Olgunlaşma: 4 yaşındaki çocuk okuma yazma öğrenemezken, 7 yaşındaki öğrenebilir.(yaş ve zekâ) 

3-      Genel uyarılmışlık hali ve kaygı: uyurken g.u.h düşük, panik içerisinde iken g.u.h yüksektir. G.u.h ve kaygı düzeyi orta derecede olmalıdır.

4-      Güdü: Organizmayı harekete geçiren güç.

5-      Eski yaşantılar (olumlu-olumsuz transfer)

6-      Dikkat:

İç faktörler: İlgi – İhtiyaç – Kişilik özellikleri

Dış faktörler: Uyarıcı büyüklüğü, şiddeti, farklılığı, hareketliliği

 

Öğrenme Yöntemi İle İlgili Faktörler

1-      Konunun yapısı: Önce konunun bütünü, ardından konuyu parçalara bölerek ve sonra konunun tekrar bütün olarak çalışılması.

2-      Öğrenmeye ayrılan zaman: Aralıklı çalışma – Toplu çalışma      

3-      Geri bildirim: Anında uygulanmalıdır.

4-      Öğrenci aktivitesi: Yaparak – yaşayarak öğrenme

 

Öğrenme Malzemesi İle İlgili Faktörler

1-      Algısal ayırt edilebilirlik: Algı gelen bir uyaranı anlama, tanıma ve özümleme sürecidir. Siyah önlüklü olan mavi önlüklüler arasında belli olur.

2-      Anlamsal çağrışım: Bir kelimenin başka kelimeleri çağrıştırması ile öğrenme. Et, inek-piknik-mangal

3-      Kavramsal gruplandırma: Öğrenilecek kavramlar gruplandırılarak öğrenilir. Metal ve ametal olarak yapılan gruplamalar gibi.

 

Öğrenme kuramları :

1-      Davranışçı Öğrenme Kuramları

a.       Klasik Koşullanma (Pavlov)

b.      Bitişik Kuramlar ( Watson – Guthrie )

c.       Bağ Kuramı ( Thorndike )

d.      Edimsel Koşullanma ( Skinner )

2-      Bilişsel Ağırlıklı Davranışçı Kuramlar

a.       İşaret Öğrenme ( Tolman )

b.      Sosyal ( Gözlem Yoluyla ) Öğrenme ( Bandura )

3-      Bilişsel Öğrenme Kuramları

a.       Gestalt Kuram ( Wertheimer, Köhler, Kofka )

b.      Bilgi-İşlem Kuramı

c.       Yapılandırmacı Kuram ( Piaget, Vgotsky )

4-      Hümanistik (Duyusal) Öğrenme Kuramları

a.       İhtiyaçlar Hiyerarşisi ( Maslow )

b.      Benlik Gelişimi ( Rogers )

c.       Ahlak Gelişimi ( Kholberg )

5-      Beyin Temelli (Nöro-fizyolojik) Öğrenme Kuramı

a.       Hebb

b.      Yapılandırmacı Kuram

 

DAVRANIŞÇI ÖĞRENME KURAMI

J. Locke – Beyaz levha

Bütün canlıların öğrenmesi birbirine benzediği için araştırmalarda hayvanlardan yola çıkılmıştır.

U – T ilişkisi öğrenmenin temelidir.

Öğrenme ilkeleri: Pekiştirme, tekrar, yaparak - yaşayarak öğrenme, güdülenme, aktif katılım, hedef davranışlara dönüklük.

Kuramda Hedef Davranış Belirleme, Eğitim Durumları, Geliştirme, Ölçme ve Değerlendirme bir bütün olarak kabul edilir.

 

Davranışçı Yaklaşımın Başlıca Öğrenme Yolları

             I.      Klasik Koşullanma

          II.      Edimsel ( Operant ) Koşullanma

       III.      Gözlem Yoluyla ( Sosyal ) Öğrenme

 

Klasik Koşullanma ( Pavlov )

Korku, kaygı, sevgi, nefret (duyusal ve duygusal) ve basit davranışlar klasik koşullanma ile öğrenilir.

     Et ------- Salya                 Zil                  Zil    +      Et   ----------- Salya                   Zil--------Salya

Koşulsuz    Koşulsuz           Nötr            Koşullu    Koşulsuz           Koşulsuz         Koşullu      Koşullu

  Uyarıcı        Tepki           Uyarıcı           Uyarıcı      Uyarıcı              Tepki             Uyarıcı        Tepki

 

à Koşullu Tepkilerin Ortadan Kalkması İçin 3 Yöntem Kullanılır.

1- Sönmeyi Bekleme

2- Karşı Koşullama(Bastırma) : Havlayan bir köpekten korkmuş çocuğa sakin bir köpek alarak   koşullamak.

3- Duyarsızlaştırma : Her gün ameliyata giren doktorun hastayı et parçası olarak görmesi.

 

Garcia etkisi: Çocuğun olumsuz durumu yaşamı boyunca her alana yansıtması durumudur.

 

Bitişik Kuramlar ( Watson – Guthrie )

U – T  bitişikliğinin ve çevrenin (uyarıcıların) etkisi üzerinde ( özellikle korku koşullanması ) durulmuştur.

Sistematik duyarsızlaştırma yöntemi ile korkmama da öğrenilebilir.

Koşullanmada pekiştirmenin, etki ilkesinin ve haz duygusunun önemi vurgulanmıştır.

Öğretmenin en önemli görevi öğretme çevresini kontrol etmektir.

Öğrenmeye yön veren en önemli etmen hazır oluştur.

Kişilikler koşullanma yolu ile kazanılır. ( Suçlu, suçsuz, müzisyen, ressam )

à Kötü alışkanlıkların giderilmesinde 3 yöntem vardır.

1-      Eşik ( Alıştırma ) Yöntemi : Azar azar parçalar verilerek peynire alıştırmak.

2-      Bıktırma Yöntemi : Yapmak istediği hareketi bıkana kadar yapmak.

3-      Zıt – Tepki Yöntemi : Kediden korkan çocuğun, annesinin kucağında kedi görmesi.

                                               Sigarayı bırakmak isteyen birinin sakız çiğnemesi.

 

Bağ Kuramı ( Bağlaşımcı Kuram – Çağrışım Yoluyla Öğrenme ) (Thorndike )

Zekâ kavramı ve bireysel farklılıklar üzerinde durulmuştur.

à Öğrenmenin 3 temel kanunu vardır.

1-      Hazırbulunuşluk Kanunu

2-      Tekrar Kanunu

3-      Etki Kanunu

Pekiştirmenin, etki ilkesinin ve haz duygusunun önemi vurgulanmıştır.

Öğrenmede en önemli yöntem deneme – yanılma yöntemidir.

 

Edimsel ( Operant - Vasıtalı ) Koşullanma ( Skinner )

Skinner programlı öğretimin kurucusudur.

Edimsel koşullanma psiko-motor hedef ( davranış ) alanlarının öğretiminde kullanılır.

Öğretme işine başlamadan önce hedeflerin belirlenmesi çok önemlidir.

Davranışların çok azı klasik koşullanma ile öğrenilir.

Genelleme : Dikdörtgeni gören çocuk “kare” olduğunu söyler.

Geri bildirim : Dikdörtgen olduğu öğrenir.

Ayırt etme : Kare ile dikdörtgenin farkını anlar ve görünce tanır.

Bir davranışın kazanılmasında önce dışsal güdüler ( para, çikolata ) sonra içsel güdüler ( başarı hazzı, özgüven ) kullanılır.                   

 

Olumlu pekiştirme : Hoşa giden uyarıcının ortama verilmesi.

Olumsuz pekiştirme : Hoşa gitmeyen uyarıcının ( olumsuz pekiştirecin ) ortamdan çekilmesi.

1. tip ceza : Hoşa gitmeyen uyarıcının ( olumsuz pekiştirecin ) ortama verilmesi.

2. tip ceza : Hoşa giden uyarıcının ortamdan çekilmesi.

 

PEKİŞTİRME TARİFELERİ

Sürekli pekiştirme : Öğrenilecek konu yeni ve karmaşık ise.

Zaman aralıklı pekiştirme :

1-      Sabit zaman aralıklı : 3 günde bir harçlık vermek.

2-      Değişken zaman aralıklı : Bazen 3 gün sonra bazen 5 gün sonra bazen 2 gün sonra harçlık vermek.

Oranlı pekiştirme :

1-      Sabit oranlı : 3 problem çözene artı verme.

2-      Değişken oranlı :  Bazen 3 problem çözene bazen 5 problem çözene art verme. (En etkili pekiştirme)

 

Premack İlkesi : Odanı toplarsan bilgisayar oynayabilirsin.

Simgesel ( Sembolik ) ödülle pekiştirme : Genelde öğrenme güçlüğü çekenlerde ya da zihinsel özürlülerin eğitiminde kullanılır. On problem çözene ( on yıldız alana ) not, puan, fiş, boncuk, yıldız, para,

Pekiştirme – Karşı pekiştirme : Çocuğa “yapma” diye tepki gösterirseniz, bu davranışını pekiştirecektir.

Etki düzeyleri bakımından pekiştirme tarifeleri :

Sürekli < Sabit aralıklı < Sabit oranlı < Değişken aralıklı < Değişken oranlı

 

Davranışçı Kuramın Temel Kavramları

Kademeli Yaklaştırma ( Biçimlendirme – Şekillendirme ) : Güvercin butonun olduğu köşeye gelince butona basılır yiyecek verilir, butona gagasını uzattığında butona basılır ve yiyecek verilir, butona bastığında yiyeceği alır ve bundan böyle acıkınca butona basar.

Sistematik Duyarsızlaştırma : Biçimlendirmenin klasik koşullanmada kullanılmış halidir. Köpekten korkan çocuğa önce içinde köpek olan çizgi film, sonra köpek resimleri gösterilir. Ardından sevimli bir köpekle karşılaştırılır.     

Zincirleme : Aşamalı işlerin öğretiminde kullanılır. Her safhadan sonra davranış pekiştirilir.Çay demleme.

Batıl İnanç : Kırmızı gömlekle girdiği sınavı geçen öğrencinin bunu gömleğe bağlaması.

Not: Her sınava bu gömlekle girmesi edimsel koşullanma.

Olumlu transfer : Bisiklete binenin motosiklete kolay alışması.

Olumsuz transfer : İki parmak daktilo kullanan birisinin 10 parmak bilgisayar kullanmaya çalışması

Gizil ( örtük ) Öğrenme : (Gestalt) Farkında olmadan bir müziğin sözlerini ezberleme.

Zamanlama : Pekiştirecin davranışın hemen ardından verilmesi.

Genelleme : Çocuğun gördüğü her bastonluyu dedesi sanması.

Ayırt etme : Çocuğun bastonlu yaşlılar arasından dedesinin hangisi olduğunu bilmesi.

Kendini Gerçekleştiren Kehanet : “Anlamıyorum, nasıl olsa bu dersten kalacağım” diye ders çalışmayan birinin gerçektende o dersten kalması.

 

Davranışçı Yaklaşımın Öğretime Uyarlanması

Programlı Öğretim ( Skinner )

1-      Pekiştirilen davranışlar öğrenilir. Ancak sınıf ortamında öğretim grupla yapıldığından pekiştireçler  yeterince kullanılamaz.

2-      Programlı öğretim öğrencilerin kendi hızlarıyla ve bireysel olarak öğrenmelerini sağlayan ve belirli materyallerle yapılan bir uygulamadır.

 

Temel İlkeleri

1. Küçük adımlar ilkesi : Bilgi küçük birimlere bölünür, basitten karmaşığa doğru ve  ön koşul ilkelerine göre sıralanır.
2. Etkin katılım ilkesi : Her bilgi biriminden sonra öğrenilen davranışın gösterilmesi beklenir. Bunun için soru sorulur ve alıştırma kullanılır.
3. Başarı ilkesi : Doğru davranışların pekiştirilmesi gerekir. Bunun içinde soruların doğru cevaplanması gerekir.
4. Anında düzeltme ilkesi : Yapılan davranış sonunda anında dönüt verilir. ( Doğru ise pekiştireç )
5. Bireysel hız ilkesi : Bireysel farklılıklardan dolayı her öğrenci kendi hızıyla öğrenir.
6. Programlı öğretimde Kademeli yaklaştırma ( Alışkanlıkların ve bilgilerin kazanılması ), Sistematik duyarsızlaştırma ( Korkuların yok edilmesi ), Zincirleme yöntemleri kullanılır.

 

BİLİŞSEL AĞIRLIKLI DAVRANIŞÇI KURAMLAR

 

İşaret - Yer ( Beklenti ) Öğrenme (Tolman)

Öğrenme, çevreyi keşfetme sürecidir.

Organizma araştırarak bazı olayların, belirli başka olaylara yol açtığını veya bir işaretin organizmayı, diğer bir işarete götürdüğünü keşfeder ve organizma bu şekilde amacına ulaşır.

Öğrenmeyi U – T ilişkisinden ziyade U – U ilişkisi olarak ele alır.

24 : 00 (uyarıcı) olduğunda uykumuzun (uyarıcı) gelmesi gibi.

Davranışçı öğrenme kuramı ile gestalt öğrenme kuramını birleştirmiştir.

Öğrenci öğrenme sürecinde amaçlı, niyetli ve planlı olarak öğrenmeye katılır.

Tolman öğrenmeye ilişkin örtük ve işaret (yer) öğrenme kavramlarını geliştirmiştir.

Örtük (gizil) öğrenme : Bilinçsiz edinilen öğrenmelerdir.

Yer (işaret) öğrenme : Organizma amacına ulaşmak için çevre hakkında bilgi edinir. Amacına ulaşmak için ipuçlarını ve ihtiyaç kaynaklarını kullanarak öğrenir.

 

Sosyal ( Modelden – Gözlem Yoluyla – Taklit Ederek ) Öğrenme  (Bandura)

Bireyin davranışları sadece pekiştirme yoluyla biçimlendirilerek ya da zincirleme yoluyla değil, bilişsel, davranışsal ve çevre faktörlerinin karşılıklı etkileşimiyle oluşur.

Sosyal öğrenmenin temel kavramları öz yeterlilik ve öz düzenlemedir.

 

Sosyal Öğrenme Sürecinin Aşamaları:

Dikkat : Statüsü ve çekiciliği yüksek modellere dikkat edilir.

Hatırlama : Gözlenen bilgi ve davranış sembolleştirilerek bellekte saklanır.

Uygulama : Davranış benzeyinceye kadar uygulama yapılır.

Güdüleme ve Pekiştirme : Pekiştirilen davranış devam ederken cezalandırılan davranış söner.

Öz yeterlilik : İnsanın karşılaşabileceği problem durumu ve ne derece çözüm getirebileceğine ilişkin kendine olan inancı. Kapasitesinin farkında olma. 

Öz düzenleme : İnsanın kendi davranışlarını etkilemesi, kontrol etmesi ve yönlendirmesidir. Dışsal pekiştireçten çok içsel pekiştireç önemlidir. Tam öğrenme ve işbirlikçi öğrenme yöntemleri kullanılarak öz yeterlilik ve öz düzenleme geliştirilir.

 

Sosyal Öğrenme Kuramının Temel Kavramları

Dolaylı pekiştireç : Sınıfta ödüllendirilen bir öğrenci davranışı diğerlerini de yüreklendirecektir.

Dolaylı duygusallık : Annesinin fareden korkup koltuğa çıktığını gören çocuk aynı davranışı sergiler.

Dolaylı ceza : Trafik kazası yapan birini gören sürücünün hız yapmaması.

 

Sosyal Öğrenme Kuramının Öğretim İlkeleri

Birey çocukken anne-babayı, okul yıllarında öğretmenini, ergenlik yıllarında sanatçı ya da sporcuları model alır.

Modelin davranışları olumlu sonuçlar veriyorsa davranış birey tarafından taklit edilir.

 

Davranışçı Kuramın Eğitim Ortamında Kullanılması (Öğretim İlkeleri)

Öğretim hedef (davranış) belirlenerek yapılmalıdır. Öğretimin sonunda da hedef davranışlara ne kadar ulaşıldığı ölçülmeli ve değerlendirilmelidir.

Öğretimde pekiştirme, tekrar, yaparak-yaşayarak öğrenme, güdülenme önemlidir.

Öğrenci aktiftir.

Ceza yerine olumsuz pekiştireç kullanılmalıdır.

Davranışçı kuramın geliştirdiği öğretim modeli programlı öğretimdir.

Geribildirimin etkisinin en yüksek olduğu durum, öğrencinin kendine güveninin yüksek, verdiği cevabın yanlış olduğu durumlardır.

 

Davranışçı Yaklaşımlar                                          Bilişsel Yaklaşımlar

U-T bağı                                                                    Zihinsel ve içsel süreçler

Davranış öğrenilir.                                                     Bilgi öğrenilir.

Dış pekiştireç                                                             İç pekiştireç

Öğrenci aktiftir.                                                         Öğrenci aktiftir.

Laboratuar ortamında deneyler yapılmıştır.              Doğal çevre çalışma alanıdır.

 

Öğrenme Kuramları ve Öğretim Modelleri (Öğretim Stratejileri)

Davranışçı Kuramlar                                                 Bilişsel Kuramlar

-Programlı Öğretim                                                   - Buluş yoluyla öğrenme (Bruner)

                                                                                  - Sunuş yoluyla öğrenme (Asubel)

                                                                                  - Tam öğrenme (Bloom)

                                                                                  - Çoklu zekâ kuramı (Gardner)

                                                                                  - Araştırma ve inceleme yoluyla öğrenme

                                                                                              (Problem çözme J. Dewey)

                                                                                  - İşbirliğine dayalı öğrenme (Vgotsky)

                                                                                  - Temel öğrenme ( Glaser)

 

Bilişsel (Kognitif) Öğrenme Kuramları

Öğrenme doğrudan gözlenemeyen zihinsel bir süreçtir.

Öğrenmede sonuçtan (gözlenen davranıştan) ziyade süreç üzerinde durulur.

Öğrenme bireyin çevresinde olup bitene anlam verme sürecidir.

Öğrenmede içsel süreçler (algılama, kavrama, düşünme, akıl yürütme, problem çözme) ile ilgilenir.

 

Gestalt Yaklaşımı

İnsanlar gördüklerini bir bütün olarak algılar ve bütün parçalardan farklıdır. Parçalar bütün hakkında fikir vermez.

Pragnaz (Denge) Yasası : İnsanlar nesneleri bazı örgütleyici eğilimlere göre algılar.

Yakınlık ve Benzerlik : Birbirine yakın ve benzer uyarıcılar birlikte algılanır.

Tamamlama : Algıda eksik olduğunu düşündüğümüz parçaları bütünleştirerek algılarız.

Devamlılık : Aynı yönde giden çizgiler, parçalar devamlı (birbiri ile ilişkili olarak) algılanır.

Basitlik : Basit parçalar daha kolay algılanır.

Zemin Figür İlişkisi : Sınıf zemin, öğretmenin sesi şekil (figür) dir.

Algısal Değişmezlik : Gemi ilerden küçük gibi görünse de biz onu gerçek boyutları ile algılarız.

Algıda Seçicilik : Birey birçok uyarıcıdan ilgisini çekenleri algılar.

à Algılanan uyarıcıların belirlenmesindeki etkenler :

1- Algılanan Uyaranla İlgili Özellikler : Uyarıcının değişkenliği, tekrarlanması, büyüklüğü, şiddeti, zıtlığı

2- Algılayan Bireyle İlgili Etkenler : Beklentiler, ilgiler, inançlar.

 

Gestalt Yaklaşımında Öğrenme İlkeleri

Gestalt yaklaşımının kullandığı teknikler; kavrayarak öğrenme, içgörüsel problem çözme, üretici düşünme teknikleridir.

Beyin uyaranları anlamlandırmakta, basitleştirmekte, organize etmekte ve tamamlamaktadır.

Öğrenilenler değişik durumlara transfer edilebilmektedir.

 

İçgörüsel ( üretici ) düşünme (Kohler)

Ezber yerine problemin doğasını ve temel yapısını anlamayı, öğeleri arasındaki ilişkileri keşfetmeyi ve çözüm üretmeyi sağlayarak edinilen kazanımlardır.

 

Gestalt Kuramının Öğrenme Türleri :

1- İçgörüsel (kavrayarak – sezi yoluyla) öğrenme : Çözüme aniden ulaşılır. Deneme-yanılma nemli bir etkendir. Zekâ seviyesi yüksek olanlar daha etkili kullanır. Problem çözmede deneyimin yeri büyüktür      İçgörüsel öğrenmenin temel oluşumları :

a. Tekrar etme : Pratik yapma

b. Güdüleme : Ödül içseldir.

c. Anlama : Ezber yapmadan ilişkileri öğrenme

d. Transfer : Bilgiyi yeni olaylar üzerinde kullanma.

e. Unutma : İpucu yetersizdir ya da bilgi değişikliğe uğramıştır.

 

2- Gizil (örtük) Öğrenme :

a. Bilişsel Harita : Yer, adres öğrenme.

b. Bilişsel Senaryo : Yolculuk, ibadet vb. esnasında yapılan davranışların öğrenilmiş belli sırası vardır.

 

Bilgiyi İşleme Kuramı :

İnsan beyni bilgisayarın işletim sistemine benzetilmiştir.

 

 

à Duyusal Kayıt : Kapasitesi sınırsızdır. Bilgiler 1-4 sn arası kalıcıdır.

à Kısa Süreli Bellek :

Düşünen çalışan bellektir.

Kapasitesi sınırlıdır.

Yeni bilgiler ile uzun süreli bellekteki eski bilgiler karşılaştırılır.

Bilgiler 5-7-9’luk birimler halinde 25 sn kadar kalıcıdır.

Bilgi kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe örgütleme, anlamlandırma, tekrar ve kodlama yapılarak kaydedilir.

Gerektiğinde uzun süreli bellekten bilgi çağırılır.

Kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe 10 sn.de geçer.

Kısa süreli bellekte bilgiler işitsel ve görsel olarak depolanır. Özellikle işitsel depolama daha baskındır.

à Uzun Süreli Bellek :

Kapasitesi sınırsızdır.

Bilgiler şemalar halinde sürekli burada saklanır.

İyi örgütlenmiş bilgi uzun sürelidir.

3 bölümden oluşur.

a. Anlamsal (Semantik) Bellek : Bilgiler anlamlı olarak kalır. Konu alanları, kavramlar, genellemeler, kurallar ve okul öğrenmelerini depolar.

b. Anısal (Epizotik) Bellek : Hatıralar depolanır.

c. İşlemsel Bellek : Kurallarına uyarak dilekçe yazma, lokantada yemek siparişini nasıl yapacağımız hakkındaki sıralı bilgilerin depolandığı yer.

 

Algılama : Duyusal bilginin (uyarıcının) anlamlandırılması ve yorumlanması sürecidir. Bireyin beklentilerinden etkilenir.

 

Bilgiyi Kısa Süreli Bellekten Uzun Süreli Belleğe Kaydetme Yolları (Öğrenme Stratejileri)

1-      Tekrar

2-      Anlamlandırma : Yeni bilgi eski bilgi ile ilişkilendirilir.

3-      Örgütleme : Alışverişte alacaklarımızı meyveler, sebzeler ve temizlik malzemeleri olarak gruplama.

         Telefon numarasını 226.56.73 şeklinde ezberleme.

            Tablo, matriks, kavram haritası, şemalar kullanarak bilgi örgütlenir.

Bilişsel öğrenme ürünleri sözel bilgiler, kavram öğrenme, ilke öğrenme ve problem çözmeyi öğrenme olarak basitten karmaşığa doğru gelişen bir süreç izler.

1-      Sözel Bilgileri Öğrenme : Çabuk unutulur.

2-      Kavram Öğrenme : İlkeleri :

a.       Somuttan soyuta

b.      Bilinenden bilinmeye

c.       Basitten karmaşığa

d.      Örnek – zıt örnek

3-      İlke (kural) Öğrenme :

a.       Problem belirleme

b.      Hipotez kurma

c.       Hipotez test edilir.

d.      İlkeye ulaşılır.

e.       Örnekler çoğaltılır ve pekiştireç verilir.

4-      Problem Çözmeyi Öğrenme (J.Dewey) : Bilişsel öğrenmenin en üst düzeyidir.

à Problem çözme yaklaşımının aşamaları:

-    Problemin hissedilmesi (Farkına Varma)

-    Problemi tanımlama ve bilgi toplama

-    Çözüm yolları üretme (Hipotez geliştirme)

-    Çözüm önerilerini test etme

-    Uygulama üzerinde çalışma

-    Sonuca ulaşma ve problemi çözme

Problem Çözme Yöntemine İlişkin Çeşitli Yaklaşımlar

a. Deneme – Yanılma Yoluyla Problem Çözme (Thorndike)

Sonuca götüren davranış pekiştirilir, diğerleri söner. Ön bilgilerin eksik olduğu durumlarda kullanılır.

b. Kavram Yoluyla Problem çözme (Kohler)

c. Hazır Modeller Yoluyla Problem Çözme

Daha önceki çözüm yollarından hareketle yeni problem çözülür.

 

Bilişsel Öğrenme Kuramlarının Öğretim İlkeleri :

Yeni öğrenilenler önceki öğrenilenlerin üzerine eklenir.

Öğrenme çevrede olup bitenlere anlam verme sürecidir.

Öğrenme sürecinde, uygulama olanağı da sağlanmalıdır.

Öğretmen öğrencilerin potansiyelini sonuna kadar kullanmada onlara rehberlik yapan bir kılavuzdur.

Öğrenmede öğretmen ve öğrencilerin karşılıklı etkileşimi gerekir.     

 

Gagne; bilgi işlem kuramına göre öğrenme sürecini öğretim sürecine uyarlamıştır.

 

HÜMANİST (DUYUSAL-İNSANCIL) ÖĞRENME KURAMLARI (Maslow-Rogers-Kholberg)

İnsanı merkeze alan (öğrenci biriciktir) bir anlayıştır. İnsancıl yaklaşım benlik kavramını, kendini gerçekleştirme ve fenomolojik (içebakış) kavramlarını içerir.

 

Benlik Kavramı (Bilinci)  (Rogers)

Kendimizle ilgili bütün düşüncelerin, algılamaların, duyguların ve değerlendirmelerin tümüdür.

Bireyin gerçek benliği özben, ideal benliği ise benlik tasarımıdır.

Ayna teorisi : Birey kendini başkaları nasıl görürse öyle algılar.

Güvenli sınıf ortamının nitelikleri saygı, empati ve dürüstlüktür.

 

Beyin Temelli (Nöro-fizyolojik) Öğrenme Kuramları (Hebb)

Öğrenmeyi insan beynindeki hücreler (nöronlar) arasındaki sinaps bağlarına göre açıklayan ve öğrenme sürecini beyin temelli olarak ele alır.

 

Beyin Temelli Öğretimin İlkeleri :

İnsan beyni anda birçok işlevi yerine getirebilir.

Beyin, kendisine ulaşan her türlü veriye anlam yükler.

Öğrenmede duygular önemlidir.

Öğrenmede beynin sol bölümü (matematiksel, mantıksal, analitik, sözel özellikler), sağ bölümü ise (hayalci, sezgisel görsel özellikler) bir bütün olarak çalışır.

Bazen amaçladığımız konuların haricinde amaçlamadığımız konuları da öğreniriz.

 

Beyin Temelli Öğrenme Kuramı ve Eğitim İlişkisi

Hebb’e göre beyin, davranışçıların savunduğu gibi karmaşık bir telefon santraline benzemez. Uyarıcıya otomatik tepki verilmez.

Beynin kendine özgü uyarıcıları alma, analiz etme, eskilerle karşılaştırma, anlamlandırma ve gerekli tepkiyi yeniden örgütleme, gelecekte kullanmak üzere bilgiyi saklama gibi işlevleri vardır.

Beyin kalıtımla değil sonradan kazanılan yaşantılarla bu işlevleri yerine getirir.

Araştırma sonuçlarına göre çocuktaki yaşantısal sınırlılıkların bireyin bilişsel ve algısal gelişimini geri bıraktığı belirlenmiştir.

Uyarıcı zenginliği önemlidir.

Anne-baba ve öğretmenler uyarcı bakımından zengin çevrede çocuğun objelerle, olaylarla birbiriyle ilişkili bir şekilde ve sıkça karşılaşmasına, alıştırma ve denemeler yapmasına, kısaca doğrudan yaşantı kazanmasına fırsatlar vermelidirler.

Gestalt yaklaşımındaki tüm ilkelerden yararlanılır.

à 3 bellek vardır.

1- Duyusal bellek

2- Kısa süreli bellek

3- Uzun süreli bellek

 

Akıl Yürütme (Beyin Temelli) Öğrenme

Öğrenmenin en sağlam, en güvenilir ve en yüksek basamağıdır.

Öğrenci bilgi edinirken şüpheci konumdadır.

Akıl yürütmenin bilimsel çalışma yolları tümevarım ve tümdengelim’dir.     

 

Öğrenme Kuramları ve Davranış (Hedef) Alanları

Bilişsel Davranışlar – Bilişsel öğrenme yaklaşımıyla,

Duyusal Davranışlar – Klasik Koşullanmayla,

Psiko-motor Davranışlar – Edimsel Koşullanmayla öğrenilir.

 

İleriyi Destekleme : Önceki bilgiler sonraki bilgileri öğrenmeyi kolaylaştırır ve hızlandırır.

Toplama çıkarma bilen öğrencinin çarpma ve bölmeyi kolay öğrenmesi.

Geriyi Destekleme : Öğrenilen bilgiler önceki bilgilerin daha etkili kullanılmasını sağlar.

Çarpma ve bölmeyi öğrenen öğrenci toplama ve çıkarmayı öncekine kıyasla daha etkili kullanır.